Adudüddin el-Îcî’de Varlık

Elinizdeki kitapta, Îcî’nin varlık meselesi ile ilgili görüşleri mukayeseli bir şekilde ve belli bir bütünlük içinde tespit edilmeye çalışılmıştır.

Birinci bölümde varlık kavramının tahlil edilmesi ve varlık tasavvurunun Îcî’nin kelâm anlayışına etkisi mukayeseli bir şekilde incelenmiştir. İkinci bölümde felsefeci ve kelâmcıların geniş bir şekilde ele aldıkları vücûb, imkân, imtinâ’ ve mümteni‘ kavramlarının tarihin seyri içinde hangi anlamlarda kullanıldığı ele alınmıştır. Ayrıca kelâmcıların âlemin yaratılışını hudûs kavramı üzerinden ortaya koymalarına karşın müteahirûn kelâmcıların bir kısmı ile felsefecilerin âlemin varlığını imkân kavramı üzerinden belirlediği ve iki tarafın bu iki kavramı kullanmasının hangi sonuçlara yol açtığı hususu ele alınmıştır. Bunun yanı sıra Tanrı ile âlemin vâcib ve mümkün şeklinde ontolojik tasnife tabi tutulmasının nedenleri açıklığa kavuşturulmaya çalışılmıştır. Üçüncü ve son bölümde ise Îcî’nin Allah’ın mutlak iradesine ve kudretine hâlel gelmemesi için Allah-âlem ilişkisinde zorunlu bir nedenselliğin bulunmadığı ve âlemin O’nun iradesi ve fiili ile salt yokluktan yaratıldığı fikri ile illetle mâ’lûl ilişkisinde zorunlu nedenselliğin hem ontolojik hem de epistemolojik anlamda var olduğunu ileri süren felsefecilerin argümanları tespit edilmeye çalışılmıştır.