Hanefî Usûlünde Kıyasın Defi

İctihad ameliyesi içerisinde çok büyük bir yer tutan kıyas konusu üzerinde, eski ve yeni fıkıh usûlü eserleri geniş bir şekilde durmuş, kıyas ile ilgili gerekli bütün detaylar izah edilmiştir. Ancak “kıyasın defi” veya diğer adıyla “illete yöneltilen itirazlar” bahsine gelince; yeni usûl eserlerinde bu bahse yer verilmediği görülmektedir. Klasik usûllerde incelenen bu konunun çağdaş usûllerde ele alınmaması dikkat çekici bir durumdur. Öğretim amaçlı yazılan yeni usûl eserlerinin, klasik eserlerde yer alan daha çok kelam veya mantık ilimlerini ilgilendiren mevzulara veya detaylı lafzî tartışmalara değinmemesi normal karşılanabilirdi. Ancak kıyas delili içinde ele alınan ve kıyas anlatımında onun tamamlayıcılarından olan böyle önemli bir bahis, özetle de olsa yeni usûllerde kendine yer bulamamıştır. Böyle olunca fıkıh usûlü derslerinde de anlatılmayan, dolayısıyla bu ilmi okuyanların duymadığı, bilmediği bir konu olarak kalmaktaydı. İşte tanınması ve kıyasın daha iyi anlaşılmasındaki önem ve etkisine dikkat çekmek amacıyla bu mevzuyu incelemeye karar verdik.