İslam Hukuk Metodolojisinde Âm ve Mutlak Kavramları

Kitap ve Sünnet'i detaylı bir incelemeye tâbi tutan usûlcüler, kendilerine özgü bir yöntemle her iki nasta yer alan lafızları farklı açılardan tasnif etmişlerdir. Bu tasniflerden biri de, vaz‘ açısından lafızların kapsamları dikkate alınarak yapılmış ve lafızlar “âm”, “hâs”, “müşterek” ve “müevvel” olmak üzere, dört kısma ayrılmıştır. Ekollerin farklı yaklaşımlarına bağlı olarak, Hanefî usûlcüler “mutlak”ı hâssın bir kısmı olarak ele alırken, kelamcı usûlcüler ise, “mutlak” ile ilgili konuları “âm” bağlamında ele almışlardır. Bu nedenle, kelamcı usûlcüler, belli durumlardaki haml işlemi dışında, “mutlak”-“mukayyed” ilişkisini “âm”-“hâs” ilişkisine benzetmişlerdir. Bu çalışmada, Hanefî usûlcüler ile kelamcı usûlcülerin yaklaşımları doğrultusunda “âm” ve “mutlak” kavramları ele alınmıştır. Ancak, bu iki kavram aynı zamanda vaz‘ ve mantık ilimleriyle de yakından ilişkili olduğundan, bu iki ilim bağlamında her iki kavramın sağlıklı bir şekilde anlaşılması ve bu arka planın aydınlatılarak aralarındaki farkların tespit edilmesi amacıyla, çalışmanın birinci bölümünde “vaz‘” ve “delâlet” kavramlarına ve ilgili alt başlıklarına yer verilmiştir.