Kelâm İlminde Yenilenme Girişimleri

Dinî akideyi İslâm'ın temel düsturlarına dayanarak açıklama ve bu inanç esaslarına yönelik her türlü tehdidi bertaraf etme misyonunu üstlenmiş olan kelâm ilminin, bu önemli fonksiyonu bugün de devam etmektedir. Hicrî ilk asırlarda Müslümanlar arasındaki olaylar, fetihler, yabancı kültür ve farklı inançlarla karşılaşma sonucu ortaya çıkan problemler, kelâm ilminin oluşumuna zemin teşkil etmiştir. Mütekaddimîn dönemi olarak adlandırılan bu devirden sonra İslâm filozoflarına ve bâtinîliğe karşı oluşturulan müteahhirîn kelâmı XIX. asra kadar varlığını sürdürmüştür. XIX. asırda ise Batı dünyasındaki bilim, felsefe ve dinî düşüncede yaşanan değişim, bununla ilişkili olarak ortaya çıkan inkârcı akımlar, altı asır boyunca Müslümanların siyasi hamiliğini üstlenmiş olan Osmanlı'nın siyasî, askerî ve iktisadî gerileyişi ve oryantalistlerin İslâm'ı bir bütün olarak hedefe koyması gibi nedenler, kelâm ilminin yenilenmesini zaruri kılmıştır. Bu çalışmada, XX. asrın ilk çeyreğine tekabül eden zaman dilimindeki kelâmın yenilenmesine dair meseleler, genel olarak tasviri bir metodla ele alınmıştır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde kelâmın yenilenmesinin sebepleri, ikinci bölümde yenilenmeye dair tartışmalar ve üçüncü bölümde bu dönemin muhtevasını oluşturan inkârcı akım eleştirileri, isbât-ı vâcib çabaları ve İslâm'a yönelik itham ve iddialara yönelik cevaplar ele alınmıştır.