Tefsirde İbâdiyye - Mu‘tezile Etkileşimi

Kur'an'ı anlama ve yorumlama faaliyetine etki eden pek çok unsur bulunmakla birlikte müfessirin mensubu bulunduğu mezhebin/ekolün temel görüşleri, bu unsurların en önemlilerinden biri sayılmaktadır. Binaenaleyh mezhebî görüşlerin Kur'an yorumundaki bu önemli etkisi göz önünde bulundurulduğunda herhangi bir müfessirin telif ettiği tefsirinden hareketle söz konusu müfessirin mezhebinin temel görüşleri tespit edilebilmektedir. Bir mezhebin temel görüşlerinin o mezhebe mensup bir müfessir tarafından kaleme alınan tefsir eseri üzerinden tespit edilebilme imkânı ise yine tefsir eserleri çerçevesinde herhangi iki ekolü inanç esasları ve Kur'an yorum anlayışları itibarıyla mukayese etmeye olanak sağlamaktadır. Biz de bu bağlamda fırak/mezhepler tarihi kitaplarında hem dinî hem de siyasî düşünceleri itibarıyla zıt kutuplarda değerlendirilen fakat kimi araştırmacılar tarafından da birçok noktada ortak inanca sahip olduğu dile getirilen İbâdiyye ve Mu‘tezile ekolünün, söz konusu edilen ortak inançlarını ve benzer yönlerini Kur'an yorum anlayışlarına etkileri açısından ele alacak, bu etkileşimin boyutlarını her iki ekolün müntesibi müfessirlerin yazdıkları tefsir eserleri üzerinden mukayese edeceğiz.